Il proget «ün regal per mincha uffant nouvnaschü» es gnü realisà da la Lia Rumantscha la prüma jada l’on 2022 sco proget da pilot i’l Grischun Central. Tuot ils uffants nouvnaschüts dals cumüns rumantschs o rumantschs/tudais-chs han surgni da la Lia Rumantscha ün regal cun üna carta da bainvgnü. Quista campagna ha gnü da prüma davent grond success, tschüf adüna darcheu fich buns rebombs ed ha procurà per bleras reacziuns positivas. Perquai esa gnü decis da cuntinuar cun quist’ acziun eir l'on 2025, in stretta collavuraziun cull’ Uniun dals Grischs (UdG) e’ls cumüns rumantschs in Engiadina e Val Müstair. Medemmamaing in tuot tschellas regiuns rumantschas/bilinguas dal chantun Grischun survegnan tuot las nouvnaschüdas e nouvnaschüts ün dun in fuorma d’ün cudesch rumantsch i’l idiom correspundent.
La lingua es üna part da l’identità, ella po dar sgürezza, prüvadentscha e famigliarità.
Perquai as dumondan probabelmaing blers genituors venturs adüna darcheu: in che lingua ans sentin nus sgürs e da chasa? In che contuorns creschan sü ils uffants e chenünas sun las linguas discurrüdas in scoulina ed in scoula? Dess nos uffant crescher sü cun üna, duos o daplü linguas?
Bunas e sabgias ponderaziuns chi varan sainza dubi üna grond’influenza sül svilup da lur uffant.
Esser e crescher sü biling o pluriling ha gronds avantags e significha nempe da savair comunichar cun plü bleras persunas. Otras linguas s’imprenda plü svelt e plü facilmaing ed i’s ha plüs chomps d’experienza. Cuntschaintamaing ha quai eir ün bun effet sülla creatività e las persunas sun plü flexiblas cul pensar i’l minchadi. I’s surmunta plü facil differenzas da generaziuns e da culturas.
Discuorrer rumantsch culs uffants voul dir mantegner la colliaziun cullas ragischs chi sun - co fingià manzunà - üna part da l’identità. Cun imprender rumantsch in üna regiun rumantscha as doda mincha di la lingua ed i’s tilla po discuorrer regularmaing. Quist möd d’imprender maina ad ün nivel da lingua materna.
La cuntschainta «clav rumantscha» simbolisescha ün mez chi sta a disposiziun per drivir differentas portas. La bilinguità dals Rumantschs lubischa ad els da drivir dad üna vart la porta vers il muond linguistic roman/linguas neolatinas e da l'otra vart vers las linguas germanas. Quist access a quists duos muonds linguistics nu portan be avantags economics e culturals. Cumprovadamaing han la bi- e plurilinguità ün effet positiv sülla cogniziun e sün divers secturs da l'intelligenza.
La lingua rumantscha reflectescha implü eir l’istorgia, la cultura ed il möd da viver dals umans in nossa bella ed incumparabla regiun muntagnarda.
In quel sen: «Sajat cordialmaing bainvgnüdas e bainvgnüts i’l intschess rumantsch - chi chi sa rumantsch, sa daplü».
